Saga Visku

Viska verður til

Með stofnun Visku árið 2023 sameinuðust stéttarfélög sem kjarna fortíð, nútíð og framtíð háskólamenntunar og vinnumarkaðs á Íslandi. Þessi félög voru Félag íslenskra félagsvísindamanna (FÍF), Fræðagarður og Stéttarfélag bókasafns- og upplýsingafræðinga (SBU). 

Saman höfðu þessi félög rekið þjónustuskrifstofu frá árinu 1999 og þekktust því vel. Hagsmunir félagsfólks þeirra voru hinir sömu og ljóst var að í sameinuðu félagi væri hægt að stórefla þjónustu og hagsmunagæslu félagsfólks. Öll höfðu félögin reynslu af sameiningu og höfðu til að bera sveigjanleika til að takast á við breyttar aðstæður á vinnumarkaði. 

Félag íslenskra félagsvísindamanna hét upphaflega Félag þjóðfélagsfræðinga og var aðeins fagfélag áður en það fór að taka til sín í kjaramálum. Fræðagarður varð til 2008 við sameiningu tveggja stéttarfélaga, Félags íslenskra fræða – kjaradeild og Útgarðs. Stéttarfélag bókasafns- og upplýsingafræðinga varð til við sameiningu Bókavarðafélags Íslands og Félag bókasafnsfræðinga árið 1999. 

Félag íslenskra fræða var einn af stofnaðilum BHM árið 1958, félag sem sameinaði fólk sem rannsökuðu íslenska sögu og menningu. Bókavarðafélag Íslands og Félag bókasafnsfræðinga voru stéttarfélög fólksins sem varðveitti íslenska sögu og menningu og miðlaði henni til almennings. Útgarður var félagsskapur fólks með fjölbreytta menntun í þeim ólíku fögum sem urðu til á sjötta og sjöunda áratug síðustu aldar, fólk sem fann sig ekki í hefðbundnu fagfélögunum innan BHM og stofnuðu sitt eigið félag. Félag þjóðfélagsfræðinga var stofnað á áttunda áratugnum fyrir félagsvísindafólk sem ekki bara rannsakaði heldur gat haft bein áhrif á þetta nýja og fjölbreytta samfélag sem við vorum að skapa á Íslandi. 

Í dag heitir félagið Viska. Þar sameinast fólk með fjölbreytta og ólíka menntun að baki. Viska er stærsta aðildarfélag BHM og vex hratt enda er þetta sá félagsskapur sem endurspeglar framtíðina, samfélag þar sem fjölbreytileiki, þverfagleg vinnubrögð og nýsköpun á vinnumarkaði skipta máli.

Lestu greinargerð formanna með sameiningunni árið 2023.

Fólkið sem er hornsteinn menningarinnar

Félag íslenskra fræða var stofnað 27. apríl 1947. Félagsfólk var með menntun í íslenskum fræðum, menningarsögu, bókmenntum, fornleifafræði, listasögu, málfræði, sögu og þjóðfræði. Félag íslenskra fræða var eitt af ellefu stofnfélögum BHM þann 23. október 1958. Árni Böðvarsson málfræðingur var þá formaður félagsins en hann ritstýrði meðal annars Íslenskri orðabók handa skólum og almenningi og Íslenskum þjóðsögum og ævintýrum I–VI, sem Jón Árnason safnaði.

Félag íslenskra fræða var bæði fagfélag og stéttarfélag og var sérstök kjaradeild félagsins stéttarfélag háskólamenntaðs safnafólks. Félag íslenskra fræða átti eftir að láta til sín taka í samfélaginu á vettvangi BHM en það átti hugmyndina að stofnun sérstakrar þjóðarbókhlöðu og lyfti þeirri hugmynd til vegs ásamt bandalaginu.

Tvö önnur stéttarfélög börðust hatrammlega fyrir stofnun sérstakrar bókhlöðu, Bókavarðafélag Íslands sem stofnað var árið 1960 og Félag bókasafnsfræðinga var stofnað árið 1973 . Þann 8. apríl 1999 sameinuðust félögin í Stéttarfélag bókasafns- og upplýsingafræðinga, semfrá upphafi var aðili að BHM og var Ásdís Hafstað fyrsti formaður þess. Í félaginu sameinuðust háskólamenntaðir bókasafns- og upplýsingafræðingar í eitt stéttarfélag sem var opið félagsfólki sem starfaði á almennum markaði og opinberum markaði.

Fólkið sem skapar samfélagið

Félag íslenskra félagsvísindamanna var stofnað þann 20. maí 1976 sem fagfélag og var þá nefnt Félag þjóðfélagsfræðinga. Stofnendur var hópur fólks sem lokið höfðu BA prófi í „almennum þjóðfélagsfræðum“ frá námsbraut í þjóðfélagsfræðum við Háskóla Íslands, sem hóf starfsemi 1969 (félagsfræði, mannfræði og stjórnmálafræði) auk fólks sem lokið hafði námi í félagsvísindum erlendis. Frá upphafi var félagið aðili að samstarfi bæði norrænna félagsfræðinga og stjórnmálafræðinga.

Á 6. þingi BHM 1984 var samþykkt að veita Félagi þjóðfélagsfræðinga aðili að bandalaginu. Í desember sama ár var stofnuð kjaradeild ríkisstarfsmanna innan félagsins. Í henni voru þeir ríkisstarfsmenn sem ekki voru í vinnustaðabundnum félögum, eins og háskólakennarar, framhaldsskólakennarar og fréttamenn. 

Í nóvember 1991 var nafni félagsins breytt í Félag íslenskra félagsvísindamanna. Á þeim tíma starfaði félagið bæði sem fagfélag félagsvísindafólks og sem stéttarfélag. Samhliða stofnun Félags stjórnmálafræðinga árið 1995 og Félags félagsfræðinga ári síðar urðu breytingar þar á og félagið hætti smátt og smátt að starfa sem fagfélag.

Utangarðsfólk stofnar félag

Framboð á hinum ýmsu greinum háskólanáms jókst verulega á sjöunda og áttunda áratug síðustu aldar og konum fjölgaði hratt í háskólanámi. Nýjar stéttir og störf urðu til en oft voru í hópunum of fáir einstaklingar til þess að unnt væri að stofna fagfélög utan um hverja og eina stétt. Fámennu hóparnir með háskólamenntun voru því að nokkru landlausir þegar kom að því að velja stéttarfélag.

Árið 1973 fengu einstaklingar með háskólamenntun að ganga í BHM án þess að tilheyra aðildarfélagi. Árið 1976 neitaði Kjaradómur að fjalla um kjör þessara einstaklinga og vísaði slíkum málum frá dómi með þeim rökum að nauðsynlegt væri að hópurinn tilheyrði félagi sem færi með kjaramál. Brugðist var við með því að boða til fundar og var hóað í alla sem voru með einstaklingsaðild að BHM með það fyrir augum að stofna nýtt félag.

Stofnfundur Útgarðs var haldinn 29. maí 1978 og sátu hann 19 einstaklingar með aðild að BHM, þar af voru 10 úr hópi 14 fyrstu háskólamenntuðu hjúkrunarfræðinganna. Á fundinum var Ragnheiður Haraldsdóttir hjúkrunarfræðingur kosinn formaður þessa nýja félags en hjúkrunarfræðingar voru stærsti hópurinn innan BHM með einstaklingsaðild. Í þessari fyrstu stjórn Útgarðs voru kosnar fimm konur og tveir karlar.

Útgarðsfólk var í framlínunni að skapa nútíma vinnumarkað, þekkingarsamfélag 21. aldarinnar. Athyglisvert er að lesa fyrstu kröfugerðirnar sem Útgarður gerði fyrir félagsfólk sitt sem snerust um ný störf og mat á þeim. Þessi stöðuheiti eru mörg vel þekkt í dag en voru í kringum 1980 ný af nálinni. Má þar nefna dæmi eins og forstöðumann filmusafns sjónvarps, æskulýðsfulltrúa ríkisins, dagskrármann sjónvarps, kerfisfræðing, fræðslufulltrúa hjá Húsnæðismálastjórn, kvikmyndatökumann, deildarstjóra í Landsbókasafni, næringarfræðing og deildarstjóra sjúklingabókhalds ríkisspítalanna.

Stéttarfélagið Fræðagarður varð til með samruna kjaradeildar Félags íslenskra fræða og Útgarðs. Fræðagarður var formlega stofnað 18. júní 2008, einum degi á eftir 17. júní þegar íslenska þjóðin fagnar lýðveldisstofnun og einum degi á undan 19. júní þegar við minnumst þess að konur fengu kosningarétt. Fyrsti formaður félagsins var sr. Bragi Skúlason

Nýsköpun, þekkingarmiðlun og þverfagleg nálgun framtíðar

Viska er ekki fámennt félag eins og öll félögin sem á undan komu, heldur er það stærsta aðildarfélag BHM. Viskufólk kemur úr öllum áttum og hefur ólíka menntun og reynslu.

Viska er ört stækkandi félag og er það ekki að undra þar sem félagsfólk hefur til að bera þekkingu og reynslu sem mikilvæg er á framtíðarvinnumarkaði. Nýsköpun, þekkingarmiðlun og þverfagleg nálgun gegnir lykilhlutverki á 21. öldinni og fólkið í Visku er í framlínunni að skapa þá framtíð.